Widmo Polexitu?

Impulsem do przeprowadzenia badania polskiej opinii publicznej, którego wyniki prezentuje niniejszy raport, stał się kryzys w relacjach pomiędzy rządem polskim a instytucjami Unii Europejskiej, dotyczący, przede wszystkim, ale nie tylko, realizowanych od 2015 roku zmian w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Zmiany te, zdaniem Komisji Europejskiej, która w grudniu 2017 uruchomiła tak zwane postępowanie naruszeniowe z art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), są sprzeczne z unijnym prawem oraz wartościami wymienionymi w art. 2 TUE, w szczególności naruszeniem zasady praworządności. Kryzys w relacjach z Brukselą przyśpieszył w grudniu 2020, kiedy to Polska i Węgry groziły zawetowaniem unijnego budżetu na lata 2021-2027 oraz Funduszu Odbudowy, z powodu przyjęcia tak zwanego mechanizmu praworządności. Mechanizm ten przewiduje wstrzymanie wypłaty funduszy do państw członkowskich, które nie przestrzegają unijnego prawa. Innym obszarem konfliktu były podejmowane przez niektóre polskie samorządy uchwały dyskryminujących mniejszości seksualne, potocznie określane jako wprowadzające „strefy wolne od LGBT”. W kilku przypadkach skutkiem tych uchwał było wstrzymanie wypłaty unijnych funduszy dla samorządów. W tym czasie, w polskiej debacie publicznej pojawiły się coraz silniejsze głosy, że zaostrzający się konflikt może doprowadzić do wyjścia Polski z Unii Europejskiej.

Proces ten, poprzez analogię do wcześniejszego opuszczenia Unii przez Zjednoczone Królestwo (tzw. brexitu), nazwano polexitem. Takie ostrzeżenia pojawiły się przede wszystkim ze strony polityków opozycji oraz środowisk eksperckich. Natomiast politycy i komentatorzy bliscy rządzącej Zjednoczonej Prawicy z jednej strony zaprzeczali, że polityka obecnej władzy może doprowadzić do polexitu, z drugiej intensyfikowali narracje krytyczne wobec unijnych instytucji i podważające sens dalszego członkostwa.

Powyższy kontekst i okoliczności skłoniły do pomysłu przeprowadzenia kompleksowego badania opinii publicznej na temat obecnego stanu relacji pomiędzy Warszawą i Brukselą oraz postrzegania procesu, który obecnie powszechnie nazywany jest polexitem. Celem badania było zdiagnozowanie postaw Polek i Polaków wobec samego konfliktu, oraz zbadanie możliwego wpływu zaostrzającego się kryzysu na społeczne poparcie dla członkostwa w Unii.